Jugendstil en zo in Almelo

Voor het blad Stad en Ambt van de Historische Kring Almelo schreef ons bestuurslid Miel Westenberg met zijn dochter Noortje Westenberg een artikel over Jugendstil en zo in Almelo.

Jugendstil en zo in Almelo

Ongeveer 10 jaar geleden werd op initiatief van ‘Stichting Stadherstel’  door de Almelose fotovereniging Fotoclub 73 een tentoonstelling over Jugendstil  in de bibliotheek georganiseerd.

76 foto’s in zwart-wit werden getoond , alle gemaakt van panden in Almelo, sierden de bibliotheek.

Nu, meer dan 10 jaar later is het tijd weer aandacht te besteden aan deze opmerkelijke kunststijl.

Dat gebeurde door een lezing over Jugendstil-Art Nouveau door kunsthistorica Noortje Westenberg waarna haar vader aandacht vroeg voor Jugendstil panden in Almelo.

Jugendstil

Jugendstil is een kunststroming die zich rond 1900 uitbreidde over geheel West-Europa.

Kenmerken waren het gebruik van vloeiende, gebogen lijnen, dier symbolen en bloemmotieven.

Door de industriële revolutie en de enorme bevolkingstoename was er eind 19^e eeuw een toenemende behoefte aan openbare gebouwen, zoals ziekenhuizen, cafés, hotels, treinstations en musea, die een eigen, nieuwe (bouw)stijl vroegen.

Deze nieuwe kunststroming ontleende haar naam aan het in 1896 in München uitgegeven kunsttijdschrift “Die  Jugend”. Ieder land had zijn eigen variant van Jugendstil en vaak ook zijn eigen naamgeving , zoals  ‘Art Nouveau’ (Frankrijk en België), Sezession (Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije) Modernismo (Spanje)

Almelo

In Nederland werd deze ‘Nieuwe Kunst’ in grotere plaatsen als Rotterdam, Den Haag, Amsterdam en Groningen toegepast. Opvallend is echter dat in kleinere plaatsen in het oosten van het land ook veelvuldig ‘Jugendstil’ werd toegepast, zowel bij de bouw van winkelpanden als bij particulier bewoonde huizen.

In Almelo zijn het meest in het oog springend de Jugendstil villa’s aan de Ootmarsumsestraat tussen de Vriezebrug en verpleeghuis ‘Eugeria’, maar ook de huizen aan de westzijde van het begin van de Ootmarsumsestraat  en meerdere panden aan de Grotestraat tonen Jugendstil kenmerken. In de Grotestraat markeerde het bouwen in Jugendstil vooral de overgang van woonstraat naar winkelstraat. Ook aan de Wierdensestraat, het Molenkampspark, de Hofkampstraat en het Dronkelaarsplein zijn enkele woonhuizen in Jugendstil te vinden, herkenbaar aan hun van Jugendstil kenmerken voorziene voorgevels.

Het toepassen van Jugendstil in Almelo geschiedde van 1900 tot aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914. Hoewel het dus een korte periode betreft heeft ze –gelukkig- in de stad veel sporen nagelaten.  De in Almelo werkzame architecten waren de Kamper architect G.B.Broekema, die landelijke bekendheid genoot en de Almelose architecten J.M.Wolff, B.Vixeboxse, C. Stuldreher en H. Witzand.

Een van de mooiste ontwerpen is het huidige pand van ‘de gastrobar’, tegenover de bioscoop aan het Amaliaplein op de hoek van de Schuttestraat. Dit pand is ontworpen door B.Vixeboxse, een architect uit  een Almelose familie, die meerdere architecten -tot in Zuid Afrika aan toe- heeft geleverd.

Heden ten dage zijn bij sommige panden Jugendstil kenmerken vervangen of tableaus overgeschilderd. Het zou een goede zaak zijn kenmerkende details waar mogelijk weer in de oorspronkelijke staat te restaureren, om recht te doen aan deze bijzondere, historische  kunststroming.

Noortje en Miel Westenberg